Mótsagnakenndar tillögur

Ég kallaði aðstæðurnar í efnahagsmálum mótsagnakenndar, í pistli hér á heimasíðunni á dögunum. Það eru orð að sönnu. Á sama tíma og við heyrum og sjáum fréttir af erfiðleikum fjármálafyrirtækja við fjármögnun á alþjóðlegum mörkuðum, berast fréttir af því að ekkert lát sé á einkaneyslu. Virðist nokk sama hvert litið er. Aukinn bílainnflutningur, innflutningur á dýrum vörum heldur áfram, utanlandsferðir seljast eins og heitar lummur og fjárfesting er enn mikil.

Á Alþingi er kallað eftir auknum sparnaði. Jafnvel stjórnarandstæðingar tala þannig og hafa þeir þó verið iðnir við að leggja til aukin fjárútgjöld hins opinbera – einkanlega ríkisins – hvenær sem færi gefast. Samhliða er kallað eftir því að Seðlabankinn lækki stýrivexti til þess að hafist geti vaxtalækkunarferli hér innanlands.

En getur ríkið gripið til ráðstafana til þess að stuðla að sparnaði? Örugglega. En gleymum því ekki að nú eru aðstæður þannig að þær ættu við allar eðlilegar aðstæður að stuðla að sparnaði; eða svo segja hagfræðikenningar okkar. Skoðum það aðeins betur.

Vextir í hæstu hæðum

Í fyrsta lagi, þá eru vextir hér innanlands í hæstu hæðum. Fjármagn er dýrt og ætti því að stuðla að lægri einkaneyslu og að leiða til sparnaðar. Aukinn kaupmáttur undanfarinna ára og stöðugur hagvöxtur ættu sömuleiðis að skapa forsendur til þess að möguleikar séu á sparnaði. Þess vegna vekur það athygli að þrátt fyrir að þessar aðstæður ættu í sjálfu sér að ýta undir sparnað og minni einkaneyslu, þá gerist það ekki.

Ástæðan er sennilega sú að hinir háu stýrivextir hafa þrýst upp gengi krónunnar. Innflutningur er fyrir vikið ódýrari og við vitum að erlendir fjármagnseigendur hafa séð færi á góðri ávöxtun fyrir aurana sína vegna þess að vaxtamunur er svo mikill á milli Íslands og annarra landa. Menn hafa því fjárfest í íslenskum pappírum, með íslenskum vöxtum og fengið þannig góðan afrakstur af fjárfestingum sínum.

Hófleg skattlagning

Um daginn var því velt upp, af fleirum en einum að hið opinbera ætti að búa til skattalegan hvata til sparnaðar. En gerist þess þörf og mun það virka? Það er að minnsta kosti umdeilanlegt.

Gleymum því ekki að við tókum um það ákvörðun á sínum tíma að hafa skatta á fjármagni mjög hóflega. Við greiðum 10% af fjármagnstekjum okkar og sú ákvörðun hefur greinilega reynst afar heilladrjúg. Þessi hóflega skattlagning leysti úr læðingi mikið fjármagn sem ella var ekki á ferðinni og skapaði hvorki eigendum sínum né ríkinu nokkurn arð. Hin hóflega skattlagningarleið leysti fjármagn úr læðingi og bjó til verðmæti fyrir fólk, fyrirtæki og ríkið.

Í nafni réttlætisins...

Vinstri menn hafa sumir lagt til að þessi skattaprósenta yrði hækkuð, í nafni réttlætisins. Tillaga um skattalegan hvata til sparnaðar, fæli á hinn bóginn í sér enn frekari lækkun á fjármagnssköttum. Það er því augljóst að skattaleg ívilnun til þess að hvetja til sparnaðar, myndi ganga í þveröfuga átt við hina háværu kröfu sem haldið hefur verið á lofti um hækkun á fjármagnstekjuskatti. Aukin skattlagning á fjármagn myndi örugglega draga úr sparnaði af þeirri einföldu ástæðu að með því yrði það síður eftirsóknarvert að spara. Stærri hluti ávöxtunarinnar af sparnaðinum færi nefnilega til ríkisins en yrði ekki eftir í vösum þeirra sem leggðu fyrir. En kröfur um skattalegar aðsgerðir til þess að hvetja til sparnaðar fælu í sér að menn greiddu minna en í dag – í raun lægri skattprósentu en 10% - af fjármagninu sínu.

Augljós mótsögn

Það er þess vegna augljós mótsögn í því að leggja til lægri vexti , en hvetja síðan til skattalegra aðgerða af ríkisins hálfu til þess að stuðla að sparnaði.

Það sem blasir hins vegar við er að vextir hljóta að fara lækkandi. Framundan er minni framleiðsluspenna. Við sjáum fyrir endann á stórum fjárfestingarverkefnum. Menn telja einsýnt að draga muni úr íbúðafjárfestingum. Fjármagnsskortur á erlendum mörkuðum hefur þegar haft áhrif hér á landi og þau áhrif eiga eftir að koma betur fram. Niðurskurður aflaheimilda dregur einnig úr eftirspurn hér á landi. Þetta og fleira bendir allt á lækkandi vexti á þessu ári.

Þá mun lækkandi gengi krónunnar augljóslega hækka innflutningsverð og hlýtur því að stuðla að meiri viðskiptajöfnuði og minni innflutningi. Þannig er efnahagslífið að leita jafnvægis.