Notum nú rök Seðlabankans

"Að hluta til má segja að fólk hafi of mikið horft á fjármálamarkaðinn og um leið fjármálafyrirtækin og því gleymt rekstrarfélögunum. Núna held ég að það muni breytast og áherslan verði á þau fyrirtæki sem skila hagnaði". Sá sem hér segir er Björgólfur Thor Björgólfsson, hinn athafnasami kaupsýslumaður sem hefur reynst betur skyggn flestum öðrum á strauma og stefnur efnahags og atvinnulífsins. Það er því ástæða til þess að hlusta eftir því sem hann segir.

Núna höfum við séð óvænta stefnu sem hlutabréfamarkaðurinn hefur tekið hér á landi. Mikil lækkun hans frá miðju síðasta ári hefur kostað fólk, fyrirtæki og lífeyrissjóði svo dæmi séu tekin, einhverja hundruð milljarða. Einhverjir sem voru vel stæðir fyrir fáeinum mánuðum eru það ekki lengur. Sviptingarnar eru miklar; gríðarlega miklar.

Hverjir tapa?

Það er misskilningur sem stundum sést að þetta geri lítið til, þeir séu að tapa sem megi við því. Vissulega er það rétt að ýmsir sem hafa tapað fjármunum núna munu klóra sig í gegn um erfiðleikana. Sumir sem voru ofurríkir fyrir einu misseri og ekki einu sinni það eru bara ríkir í dag. Það á þó ekki við um alla.

Gleymum því ekki að almenningur er í stórum stíl eigendur að hlutabréfum. Á meirihluta heimila er fólk sem á hlutafé í stærri eða minni mæli. Hlutafé er fyrir löngu orðið að viðurkenndu sparnaðarformi almennings, rétt eins og innlán, eða fasteignakaup. Þróun þessara mála snertir því alla.

Svo eru það lífeyrissjóðirnir sem hafa sótt sína góðu ávöxtun undanfarinna ára til fyrirtækjanna. Nú slær í bakseglin og ávöxtun þeirra verður verri. Þeir geta því ekki staðið undir jafn góðum lífeyri og ella. Það snertir allt venjulegt fólk í landinu.

Ríkissjóðir hefur stórgrætt á hlutabréfaávöxtuninni. Hófleg skattlagning fjármagnstekna hefur lukkast vel og átt sinn þátt í vaxandi umsvifum sem hafa skilað sér í ríkiskassann. Sem betur fer höfum við notað aurana til að lækka skuldir ríkisins og þolum þess vegna betur þótt tekjur lækki. En samt.... Þetta tekur vitaskuld í hjá ríkissjóði sem og öðrum.

Alvarlegast er þó.........

Alvarlegast er þó það að þegar svona eignarýrnun verður, dregur úr kraftinum í atvinnulífinu. Þeir milljarðar sem hafa horfið út um gluggann verða ekki notaðir til þess að auka umsvif eða taka þátt í verkefnum sem hafa í för með sér ativnnusköpun og verðmætaaukningu í samfélaginu. Við munum þess vegna sjá minni umsvif á næstunni í samfélaginu. Að nokkru marki er það gott í yfirspenntu hagkerfi en þess þarf að gæta að sá samdráttur verði hóflegur.

Megin réttlæting hárra stýrivaxta Seðlabankans er hátt verðbólgustig, sem einkum hefur stafað af eignabólu á húsnæðismarkaði. Nú heyrast fréttir af minni umsvifum á þessum sviðum, sem og þeirri eignarýrnun sem hér hefur verið gerð að umtalsefni. Það er þekkt - og Seðlabankinn hefur á það minnt - að eignaverðshækkanir, sama hvaða nafni sem þær nefnast, feli í sér fóður fyrir verðbólgu framtíðarinnar. Þess vegna beri að hafa eignaverð og þróun þess inni í vísitöluviðmiðun þegar Seðlabankinn skoðar verðbólgumarkmiðin sín. Það hefur verið helsta réttlæting þess að menn hafa skoðað okkar eigin verðbólguviðmiðun, en ekki þær verðbólgutölur okkar sem mælast á kvarðana sem til að mynda Evrópusambandið notar.

Notum nú rök Seðlabankans

Með nákvæmlega sama hætti má því ætla að nú þegar eignir rýrna í stað þess að bólgna út þá hafi það þau áhrif að verðbólga framtíðarinnar minnki. Ef við notum því þau rök Seðlabankans sem hefur verið helsta réttlæting hárra stýrivaxta ætti það að leiða til lækkunar þeirra núna. Annað væri algjörlega órökrétt.

Við núverandi aðstæður færa fjárfestar fjármuni sína í skuldabréf og bankapappíra ýmis konar en taka þá út úr fyrirtækjunum. Þetta breytist þegar um hægist og stýrivextir fara að lækka. Við það verður hlutfallslega arðvænlegra að festa fjármuni í atvinnulífi en ekki í bankainnistæðum.

Við slíkar aðstæður er hollt fyrir menn að hafa í huga skoðun Björgólfs Thors sem fyrr var nefnd. Vilji menn hafa ráð hans í huga hljóta fjármunir að leita inn í fyrirtæki, svo sem á sviði sjávarútvegs, ferðaþjónustu, iðnaðar og fleiri þátta þar sem undirstaðan er reksturinn sjálfur og arðsemi hans. Það verður fróðlegt að sjá hvort það gerist þegar rykið fer að falla, stýrivextir að lækka og menn taka til við að læra af reynslu þess umróts sem ríkt hefur.