Eru til ókeypis lausnir?

Í ræðu sem ég flutti í gær á Sjómannadaginn fór ég nokkrum orðum um þá stöðu sem blasir við eftir að Hafrannsóknarstofnun lagði fram mat sitt á stöðu nytjastofna og tillögur um ráðlagða veiði næsta ár. Um þetta mál sagði ég meðal annars:

"Nú verðum við með öðrum orðum að móta okkur uppbyggingarstefnu til lengri tíma varðandi þorskstofninn. Slíkt verður ekki gert nema að vel íhuguðu ráði þar sem kallað verður eftir skoðunum vísindamanna, sjómanna og annarra þeirra sem geta lagt til þeirrar umræðu. Við skulum hins vegar gera okkur grein fyrir því að slíkt getur - og mun að öllum líkindum - kalla á tímabundnar fórnir. Þau úrræði sem helst hefur verið bent á, leiða til minnkandi veiði á einhverjum sviðum sem mun hafa neikvæð áhrif á tekjumyndun sjávarútvegsins til skemmri tíma. Slíkt er því þá aðeins réttlætanlegt að við teljum að það færi okkur árangur sé litið til lengri tíma. Þetta er okkar stóra verkefni á komandi tímum."

Menn hafa spurt hvað sé hér nákvæmlega átt við.

Röskun, breyting

Ég hygg að það hefði verið í raun stórfrétt hefði ég kveðið upp úr um að uppbygging þorskstofnsins kallaði EKKI á tímabundnar fórnir. Við vitum að skv. mælingu Hafrannsóknarstofnunar miðar okkur ekkert í uppbyggingu stofnsins. Það blasir við - og er auðskiljanlegt rökrétt samhengi - að óbreytt ástand er ekki líklegt til þess að stuðla að breytingu á því. Tillögur um uppbyggingu munu því leiða til breytinga, röskunar  og koma því við einhvern þann sem stundar fiskveiðar í dag - sjómenn útvegsmenn, fiskvinnslufólk og fiskverkendur, svo dæmi sé tekið.

Förum nú aðeins yfir málið. Rekjum tillögur sem lagðar hafa verið fram, í sem stystu máli.

Lækkun veiðihlutfalls

Það  sem mest er um rætt og kemur fram í skýrslu Hafrannsóknarstofnunar er hvatning um að lækka veiðihlutfallið. Hafrannsóknarstofnun telur að nauðsynlegt sé að sóknin í þorskstofninn sé minnkuð, kvótar lækkaðir, til þess að ná því að byggja upp til varanlegrar framtíðar stærri og öflugri fiskistofn. Það þarf því varla að orðlengja að slíkt hefði í för með sér tekjulækkun - til skemmri tíma - með það þó að markmiði að auka afrakstursgetu stofnsins til langrama. Um væri að ræða tímabundna tekjulækkun, eins konar fjárfestingarkostnað, sem myndi skila sér í bættum afrakstri og auknum tekjum þegar fram í sækti. Þetta er því efnisleg tillaga sem okkur ber að taka afstöðu til að vandlega íhuguðu máli.

Áhrifin af stöðvun eða stórskerðingu á loðnuveiðum

Ýmsir hafa bent á að vandinn sé ekki fyrst og fremst sóknin í þorskinn, heldur fremur að fæðuframboðið sé ekki nægjanlegt. Við vitum að loðnan er þýðingarmesti hluti fæðu þorsksins. Það er því að vonum að þeir sem þessu hafa haldið fram vilja minnka veiði á loðnu. Og í ljósi þess að síldin skiptir þarna líka máli má ætla að tillagan hljóti ennfremur að vera sú að minnka líka síldveiðar. Hafa raunar sumir gengið svo langt að leggja til algjört veiðistopp á loðnu og að minnsta kosti að draga úr veiðinni mjög verulega, kannski um 75% eða þar um bil. Er nú ekki líklegt að slíkt kæmi niður á tekjumyndun flotans? Örugglega þó ekki þeim sömu og ef skorinn yrði niður þorskkvótinn, en um tekjubrest yrði að ræða. Höfum í huga að útflutningstekjur okkar af loðnuútvegi hafa að jafnaði verið um 9,3 til 11,8 milljarðar á ári, sé litið til áranna 2003 - 2005 varlega áætlað.  Þessi atvinnuvegur skiptir margar sjávarútvegsbyggðir miklu og hópur sjómanna og landverkafólks hefur af þeim atvinnu, auk þýðingu hans fyrir útgerðirnar og vinnsluna almennt.

Aðgerðir til að stuðla að bættri hrygningu

Þá er að nefna tvennt annað.

Það er hvatt til aðgerða á hrygningarsvæðum. Það höfum við gert á undanförnum árum og hert frekar róðurinn í þeim efnum en hitt. Það hefur haft áhrif á umtalsverðan hluta flotans. Við verðum þess mjög vör að sjómenn og útgerðarmenn stynja þungan undan þessum aðgerðum sem þeir ætla að takmarki mjög svigrúm sitt. Það er rétt; og er í rauninni tilgangurinn, af því að ætlunin er að minnka ásókn í fiskinn þegar  hann er að komast að hrygningu.

Loks er að nefna að við höfum smækkað möskva í netum, til þess að draga úr sókn í stærsta hrygningarfiskinn. Staðreynt er að hrygning stærsta fisksins er verðmætust og skilar lífvænlegustu einstaklingunum. Þess vegna hefur verið gripið til þessara aðgerða og þeim verður fylgt áfram. Þetta hefur hins vegar komið niður á tilteknum bátum og skipum og fiskvinnslum. Netaveiðar hafa enda dregist saman á síðustu árum, þó víst sé að þann samdrátt megi alls ekki að öllu leyti rekja til ákvörðunar okkar um möskvastærðina. Við sjáum þessa þróun meðal annars í svari við fyrirspurn sem ég veitti Guðjóni Hjörleifssyni, formanni Sjávútvegsnefndar Alþingis í vetur og lesa má hér.

Það eru engar ókeypis lausnir til

Þetta eru fjögur dæmi um hvernig ráðstafanir sem mælt hefur verið með til uppbyggingar þorskstofnsins virka til röskunar og skerðingar um tíma amk. hjá tilteknum hluta flotans. Menn eiga þess vegna að viðurkenna það að engar ókeypis lausnir eru til. Það er hins vegar óhjákvæmilegt að fara vel og vandlega yfir málin, leggja fram tillögur og móta framtíðarstefnu. Til þessa verks verðum við að ætla okkur nægjanlegan tíma.  " Þetta er okkar stóra verkefni á komandi tímum", eins og ég orðaði það í ræðunni minni.