Mótvægisaðgerðir í þágu atvinnulífsins

Það er eðlilegt að skiptar skoðanir séu um mótvægisaðgerðir ríkisstjórnarinnar. Þegar verið er að ráðstafa meira en 10 milljörðum króna er við því að búast að ýmis sjónarmið komi upp. Fyrir ríkisstjórninni vakti að veita þessu fé til stuðnings í þeim byggðarlögum og á þeim landsvæðum sem fá á sig mestu skerðingarnar vegna þorskaflaskerðingarinnar sem var ákveðin í sumar.

Mikilvægt er að reyna að stuðla að því að þessir fjármunir fari þar sem þeirra er mest þörf í byggðarlögum sem háðust eru þorskveiðum og vinnslu . Bæði þarf að bregðast við með skammtímaaðgerðum, til þess að mæta atvinnumissi. En síðan er verkefnið að styrkja byggðirnar til lengri tíma. Í raun að stuðla að breytingum sem gera sjávarbyggðirnar okkar betur í stakk búnar til að þess að mæta sveiflum. Kannski má segja að verið sé að reyna að breyta sjávarbyggðunum í átt að því sem gildir um þjóðfélagið okkar í heild. Ísland var afar háð sveiflum í sjávarútvegi fyrir fáeinum árum. Nú eru fleiri stoðir undir samfélaginu og það því ekki jafn næmt fyrir sveiflunum.

Skammtímaðgerðir - langtímaaðgerðir

Við sjáum þessar áherslur blasa við, þegar farið er yfir ákvarðanir ríkisstjórnarinnar í mótvægisaðgerðunum. Beinar aðgerðir sem hafa það að markmiði að skapa strax úrræði til þess að skapa ný störf, svo sem flutningur ríkisstarfa, fjárfestingarverkefni ríkisins á sviði viðhalds og uppbyggingar mannvirkja, vegagerð og þess háttar. En einnig aðgerðir sem miða að því að styrkja innviðina; breyta samfélaginu til styrkingar. Þar má nefna menntun af margs konar tagi, áhersla í fjarskiptamálum í anda þess sem stefna hafði verið mótuð um, flýting vegagerðar til þess að bæta samkeppnishæfni landsbyggðarinnar, styrking rannsóknarstarfsemi úti á landi og stórefling sjávar og hafrannsókna; bæði á vegum Hafrannsóknarstofnunar og annarra aðila.

En spurt hefur verið hvort eitthvað sé í þessum aðgerðum sem snúi að atvinnulífinu. Svarið er já. Á slíka hluti er lögð áhersla. Nefna má fernt í þessu sambandi, þó segja megi að aðgerðirnar í heild hafi þann yfirlýsta tilgang að styrkja atvinnulífið á landsbyggðinni.

Efling Byggðastofnunar

Í fyrsta lagi má nefna ákvörðunina um að efla Byggðastofnun. Hún skiptir máli. Segja má að þar með sé stofnunin vel í stakk búin til þess að takst á við hlutverk sitt. Þessi ákvörðun er alls ekki óumdeild. Við vitum að margir urðu til að gagnrýna hana. Töldu að alls ekki ætti að efla stofnunina og hún hefði ekki hlutverk. Sú gagnrýni er þó óréttmæt. Hér á þessari heimasíðu var þann 6. ágúst gerð grein fyrir ástæðum þess að settir voru heilmiklir peningar í að efla Byggðastofnun Rökstuðningurinn var meðal annars eftirfarandi:

"Við viljum ekki að samsetning sjávarútvegsins breytist í samdrættinum. Við viljum ekki að við sjáum á bak einyrkjaútgerðum, né að samdráttur í þorskveiðum auki á samþjöppun greinarinnar. Ekki heldur að vá verði í byggðum og að menn neyðist til að selja aflaheimildir. Þess vegna er eðlilegt að til staðar sé möguleiki að koma til skjalanna sé tilefni til. Við vitum líka að ungir menn og nýir í sjávarútveginum hafa fjárfest mikið í aflaheimildum sem minnka núna. Það er eðlilegt að ríkisvaldið hafi skoðun á því að slík nýliðun geti haldið áfram í sjávarútveginum. Það hefur enda marg oft komið fram að mjög almennur vilji er til þess að slík nýliðun geti áfram verið til staðar í sjávarútveginum."

Þess sér ekki stað í bókhaldi mótvægisaðgerðanna

Í annan stað má ekki gleyma því að í samfélagi okkar eru fjármálastofnanir okkar, bankakerfið, gríðarlega öflugt tæki til þess að takast á við erfiðleika af þeim toga sem skapast við minni tekjur í sjávarútveginum. Við höfum með ákvörðunum okkar og stefnu skapað svigrúm fyrir bankakerfið að eflast og stækka. Það var afrakstur af mótaðri stefnu sem fylgt var í hreinni andstöðu við ýmis stjórnmálaöfl í landinu.

Við aðstæður sem þessar hafa hinir öflugu bankar mikið hlutverk. Það er ekki skráð í formlegar opinberar mótvægisaðgerðir og sér ekki stað í því bókhaldi. En þetta er þáttur sem menn skulu ekki gleyma. Því varla er það keppikefli í sjálfu sér að hlutur ríkisins sé sem mestur. Aðalatriðið er að tæki og tól samfélagsins virki og þess sér sannarlega stað þegar kemur að fjármálastofnunum við aðstæður eins og þeim sem héru eru gerðar að umræðuefni.

Tímabundið afnám veiðigjalds í þorski

Í þriðja lagi má nefna veiðigjaldið. Ríkisstjórnin ákvað þegar í sumar, þegar ákvörðun um heildarafla var kunngerð, að leggja ekki veiðigjald á þorsk, í samræmi við að það eru veiðar í þeirri tegund sem verið er að takmarka. Í sjávarútvegsráðuneytinu er verið að undirbúa lagafrumvarp í þá veru sem líta mun dagsins ljós í þingbyrjun. Þessi ákvörðun okkar var heldur ekki óumdeild. Morgunblaðið fór hamförum gegn þessu í leiðara. Ýmsir talsmenn auðlindaskatts settu á  langhunda í blöðum og fleira mátti telja. Ríkisstjórnin var hins vegar þeirrar skoðunar að þetta væri sanngirnismál við þessar aðstæður og því verður þetta lögfest nú innan tíðar.

Vinnumarkaðsaðgerðir

Í fjórða lagi má ekki gleyma því að í þessu aðgerðarplani ríkisstjórnarinnar sem kynnt var í fyrradag getur að líta ýmsar vinnumarkaðsaðgerðir sem atvinnulíf og verkalýðshreyfing hafa lagt áherslu á. Í því sambandi má nefna eftirfarandi sem þar stendur:

"Til að auka svigrúm fiskvinnslufyrirtækja til að halda starfsfólki á launaskrá þrátt fyrir minnkandi þorskveiðar hefur verið ákveðið í samráði við Samtök fiskvinnslustöðva að breyta lögum um hámark greiðsludaga til fyrra horfs þannig að þeir verði 60 í stað 45 og að lengsta samfellda lota geti orðið 30 dagar í stað 20. Ekki er talin þörf á að breytingin taki gildi fyrr en á næsta ári en þrátt fyrir það er þörf á aukinni fjárveitingu vegna yfirstandandi árs. Samtals er gert ráð fyrir rúmlega 200 milljón króna fjárveitingu á fjáraukalögum og fjárlögum 2008 vegna þessa."

Þetta skiptir miklu máli. Við vitum að sumarleyfislokanir fiskvinnslufyrirtækja verða í ýmsum tilvikum lengri en áður. Vinnslustopp á öðrum tímum geta komið til og sama á vitaskuld við um útgerðirnar. Hvorutveggja bitnar á sjómönnum og landverkafólki og því er afar mikilvægt að búin séu til úrræði. Þessar vinnumarkaðsaðgerðir eru liður í því.

Að treysta forsendur atvinnulífsins

Fyrir utan þessi atriði er vitaskuld ljóst að kjarni aðgerða ríkisstjórnarinnar er sá að treysta forsendur ativnnulífsins með átaki í eflingu grunngerðar, á sviði fjarskipta, samgangna, menntunar, rannsókna og vísinda. Það skiptir miklu máli. Þannig sést að í ákvörðunum ríkisstjórnarinnar felast hlutir sem hafa það að markmiði að koma til móts við þarfir sjávarútvegsins almennt og þarfir atvinnulífsins á landsbyggðinni sérstaklega. Vissulega má alltaf segja að betur megi ef duga skuli. En varla getur nokkur maður sagt með sanngirni að 10 milljarða aðgerðir, sem sérstaklega miða að því að bæta stöðu landsbyggðarinnar og sjávarútvegsins séu ekki eitthvað sem um munar.