Úrslitin eru alls ekki einhlít

Úrslitin í sveitarstjórnar-kosningunum á laugardaginn voru alls ekki einhlít. Það sem mesta athygli hefur vakið á landsvísu eru úrslitin í stóru sveitarfélögunum. Þar sem annars vegar var um að ræða ævintýralegan árangur framboða utan hefðbundinna stjórnmálaflokka. Listi Odds Helga Halldórssonar á Akureyri og Jóns Gnarr í Reykjavík eru bestu dæmin um það.

Hins vegar sú staðreynd að í ýmsum stærri sveitarfélögunum var kosningaþátttaka arfaslök á okkar mælikvarða og margir skiluðu auðu. Helmingi fleiri skiluðu til dæmis auðu í Reykjavík en kusu Framsóknarflokkinn. Jafn margir seðlar voru auðir í Hafnarfirði, og atkvæði greidd Vinstri grænum. Sá flokkur mun þó ráða því hvaða stjórnarmynstur verður í bænum. Þetta segir sína sögu.

Athyglisvert er hins vegar að úti á landi er víðast aðra sögu að segja. Þar er kosningaþátttaka svipuð og áður og auðu og ógildu atkvæðin svipuð og fyrr. Þetta er athyglisverður munur. Og kennir okkur meðal annars að þar er staðan allt önnur en á höfuðborgarsvæðinu. Hinn lífsnauðsynlegi trúnaður sem þarf að ríkja á milli stjórnmálamanna og kjósenda er greinilega almennt til staðar í sveitarfélögunum á landsbyggðinni þó á hann skorti sums staðar annars staðar.

Besti flokkurinn er sigurvegarinn í Reykjavík. Því hefði enginn trúað fáeinum vikum fyrir kosningar. Þetta segir okkur hins vegar allt um þann jarðveg sem er í höfuðborginni. Það  fræðir  okkur líka um að kjósendur telja ekki til staðar það eðlilega og nauðsynlega samband við stjórnmálamennina, sem á að vera fyrir hendi. En það er forsenda þess trausts sem við eigum umfram allt að varðveita. Það er sýnilega ekki fyrir hendi núna alltof víða, eins og við svo sem vissum.

 

Atvinnueyðingarstefna eða atvinnustefna ?

Hvern halda ráðherrar ríkisstjórnarinnar sig vera að blekkja með sífri sínu um að vel sé að verki staðið við atvinnuuppbygginguna í landinu? Þau mál eru þó öll með ósköpum og ríkisstjórnin gerir ekkert annað en að þvælast fyrir. Það mætti halda að ríkisstjórnin fylgi fremur atvinnueyðingarstefnu en atvinnustefnu.

Samt kemur iðnaðarráðherra úr Samfylkingunni alltaf fram í fjölmiðlum eftir hvert einasta gönuhlaup Vinstri grænna og segir að mikil samstaða ríki um atvinnumálin í ríkisstjórninni. Nú síðast í sambandi við uppbyggingu atvinnutækifæra austur á Húsavík.

En samstaða um hvað?

Er það samstaðan um að draga lappirnar í hvert sinn sem einhver reynir að leggja fram hugmynd þar sem ríkið getur ráðið úrslitum? Samfylkingarmenn sem maður hittir á förnum vegi kenna Vinstri grænum, samstarfsflokki sínum í ríkisstjórninni, um það sem miður fer. 

Þessi mál eru hins vegar á sameiginlega ábyrgð ríkisstjórnarinnar allrar. Sé það vilji Samfylkingarinnar að atvinnuverkefnin komist á koppinn eiga þeir að tryggja að svo verði. Það dugir ekki að láta afturhaldssemi VG yfir sig ganga. Standi hugur þeirra til atvinnuuppbyggingar þá eiga þeir að sýna það í verki. Ítrekaðar yfirlýsingar iðnaðarráðherrans, sem lofar og prísar samstöðu ríkisstjórnarflokkanna í atvinnustefnumálum, benda því miður til að það sé ekki bara á ábyrgð VG að svo illa gangi. Þar er við báða flokkana að sakast. 

Þó allt logi stafnana á milli í ríkisstjórnarflokkunum, kemst hnífurinn ekki á milli þeirra þegar kemur að því að þvælast fyrir uppbyggingu atvinnulífsins.

Pólitíski vandinn er verri en efnahagsvandinn

Við glímum ekki bara við efnahagslegan vanda í þjóðfélagi okkar, heldur einnig pólitískan vanda. Af tvennu illu er hinn pólitíski háskalegri. Einfaldlega af því að pólitíski vandinn stendur í vegi þess að hægt sé að ráðast til alvöru atlögu gegn efnahagsvandanum. Forsenda þess að við ráðum við efnahagslegu úrlausnarefnin er þess vegna að pólitíski vandinn sé ekki að þvælast fyrir okkur.

Hinn pólitíski vandi birtist okkur fyrst og síðast í því að ríkisstjórnin sem ber ábyrgð á landsstjórninni ræður ekki við verkefnin sín. Hún logar í innbyrðis illdeilum. Að hluta til á milli stjórnarflokkanna, en ekki síður innan þeirra. Sérstaklega hjá VG. Það er henni þess vegna einfaldlega ofviða að takast á við sitt mikla verkefni.

Kjarni efnahagsstefnunnar hefur átt að vera samningur okkar við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn, sem fyrri ríkisstjórn kom á. Allir vita að þau mál hafa öll tafist og þar með framvinda efnahagsmálanna. Efnahagsbatinn sem við ættum vera farin að glitta í er enn ekki sjáanlegur á sjóndeildarhringnum. Allt er i skötulíki. Fullnægjandi úrræði fyrir heimilin líta ekki dagsins ljós og það sem hefur sést bíður von úr viti óafgreitt í þingnefndum.

Í atvinnulífinu þvælist ríkisstjórnin endalaust fyrir og er meira að segja búin að hafa það af að sprengja Stöðugleikasáttmálann, sem átti að vera stjórninni sem krúnudjásnið sjálft.

Það er þess vegna sorglegra en tárum taki að okkar helsta meinsemd nú um stundir er heimatilbúinn að öllu leyti. Pólitískur vandi, af því við erum með ríkisstjórn, sem allir vita nema hún sjálf, að er ekki til nokkurs hlutar brúkleg. Svo logar allt stafnanna á milli í illdeilum sem gera það að verkum að engum er treyst og samskipti manna í hreinu skötulíki.

Í samanburði við þessi ósköp fölnar jafnvel efnahagsváin og er hún þó ærin.

 

Nú er röðin komin að Vinstri grænum

Það er gróflega dapurlegt en það er satt. Fréttablaðið og stjórnmálafræðiprófessor á Akureyri virðast ekki geta lesið út úr skoðanakönnun blaðsins sem birtist nú í morgun um fylgi stjórnmálaflokka í borgarstjórnarkosningunum. Stjórnmálafræðiprófessorinn Grétar Þór Eyþórsson les það út úr könnun blaðsins að Sjálfstæðisflokkurinn og Samfylkingin tapi fylgi. Sem er út af fyrir sig rétt hjá honum. Fréttablaðið gerir þau orð hans að sínum

En það er kannski ekki fréttnæmast við þessar aðstæður. Þessa tilhneigingu höfum við séð í könnunum undanfarinna vikna.

Mestu tíðindin eru auðvitað að samkvæmt könnuninni er Besti flokkur Jóns Gnarr með hreinan meirihluta

Að öðru leyti hlýtur mesta athygli að vekja hrun Vinstri grænna. Sá flokkur hefur siglt nokkurn óskabyr að undanförnu í könnunum. Í þessari könnun hrynur fylgi hans hérumbil um helming. Sá flokkur er þar með einnig orðinn fórnarlamb sóknar Jóns Gnarr og félaga.

Annars er staðan svona samkvæmt könnuninni:  Auk þess sem að framan er greint um gríðarlegt fylgistap Sjálfstæðisflokks, Samfylkingar og Vinstri grænna er Framsóknrflokkurinn vart til í Reykjavík. Flokkurinn eigrar um í pilsnerstyrk, eins og forðum var sagt um Alþýðuflokk Jóns Baldvins.

En athyglisvert er það svo sérstaklega, að í öllu þessu ótrúlega umróti segjast hérumbil allir Reykvíkingar  bera mikið traust til Hönnu Birnu Kristjánsdóttur borgarstjóra. 70% kveða upp úr um það. Í ljósi stjórnmálaástandsins sem nú er í Reykjavík, er þetta ótrúlegur, en algjörlega verðskuldaður árangur Hönnu Birnu. Hún hefur unnið hreint afrek að tefla saman sundurlausri borgarstjórn og taka upp ný og lofsverð vinnubrögð.

 

Frá ríkisstjórninni berast bara hroturnar

Verkföll eru alltaf alvarleg aðgerð og nánast neyðarúrræði. Oftast er þeim beitt í samskiptum launþega og vinnuveitenda. Nú er það ekki á döfinni. Hins vegar getur stefnt í það að verkalýðshreyfingin sjái sig tilknúna að fara í verkfall. Gegn ríkisstjórninni. - En hvers vegna gegn ríkisstjórninni?

Jú. Það er ríkisstjórnin sem er augljósi andstæðingurinn. Hún er fótakeflið sem þvælist fyrir atvinnuuppbyggingunni. Hún er Þrándur í Götu góðra samskipta á vinnumarkaði. Hún er aðal vandamálið sem við er að eiga. - Hún er vandamálið sjálft, holdi klætt.

Lífeyrissjóðirnir eru búnir að leggja til hliðar 100 þúsund milljónir, eitt hundrað milljarða, til þess að standa fyrir atvinnusköpun. Þar þarf ríkið að koma að málinu án þess þó að leggja fram fimmeyring.

Um er að ræða byggingarframkvæmdir, vegagerð og aðrar verklegar framkvæmdir.  Þær framkvæmdir myndu koma hjólum í atvinnulífinu af stað í bókstaflegri merkingu. Þær myndu slá á fjölda þeirra 17 þúsund manna sem nú eru atvinnulausir, borga ríkinu því ekki skatta, en njóta eðlilega atvinnuleysisbóta.

Þetta hruggar ekki við hinni steinsofandi ríkisstjórn. Frá henni koma ekkert nema hroturnar. Ríkisstjórnin er ekki einu sinni í svefnrofunum. Það gerist ekkert hversu harkalega sem við henni er stuggað. Hún steinsefur bara og sker hrúta.

Og á meðan ríkisstjórnin sefur, blæðir atvinnulífinu út, fólkinu fjölgar á atvinnuleysisskránum, ríkissjóður fær ekki skatttekjur en útgjöld hans aukast.  Þetta er ótrúleg stjórnviska.

 

Ríkisstjórnin sendir út neyðarkall

Nú er búið að fitja upp á nýjum spuna í vandræðum ríkisstjórnarinnar við fjárlagagerðina. Í stað þess að glíma við 100 milljarða ríkissjóðshalla, er púðrinu eytt í uppstokkun ráðuneyta. Það er í sjálfu sér mál sem ekki á að ýta út af borðinu. Það leysir þó ekki stóra vandann og er satt að segja líklegt til að kosta fé til skamms tíma, vegna biðlauna og annars kostnaðar.

Stjórnarliðar, einkum Samfylkingin, puðar í þessu máli, til þess að dreifa athyglinni frá hinum raunverulegu verkefnum. Þetta er eins konar pólitísk sefjunarárátta fólks sem vex viðfangsefni sitt í augum.

Ríkisstjórnin ræður ekki við uppstokkun atvinnuvegaráðuneytanna. Hún er klofin í málinu. Stjórnarflokkarnir sjálfir eru innbyrðis klofnir ofan í rót í málinu. Það kemst ekki vandræðalaust lönd né strönd. Og þá er sent út neyðarkall í þingsölum til Sjálfstæðisflokksins um að redda fúadalli ríkisstjórnarinnar til hafnar. Hvers konar della er þetta!

Hvernig dettur mönnum í hug að við munum standa að því að rífa sjávarútveginn og henda honum út úr sjávarútvegsráðuneytinu? Eða að við munum veikja stöðu landbúnaðarins til þess að greiða leið fyrir ESB inngöngu? En út á það ganga uppstokkunarhugmyndir ríkisstjórnarinnar.

Við erum tilbúin í uppstokkun í stjórnsýslunni, en ekki undir hinum vitlausu formerkjum, sem eru afraksturinn af valdabraski ríkisstjórnarflokka sem eru sjálfir út og suður í málinu.

VG vill ekki rugga ríkisstjórnarfleyinu

Það er sagt að VG sé á móti því að Magma energy kaupi hlut Geysis Green í HS orku og fái þannig aðgang að orkuvinnslurétti fyrirtækisins. Þannig tala líka þingmenn flokksins og jafnvel ráðherrar hans í ríkisstjórninni, sem er skrýtið vegna þess að þeir hafa haft nægjanlegan tíma til að hafast að; hefðu þeir kært sig um.

Líklegasta skýringin á athafnaleysi þeirra er sú að sætin við ríkisstjórnarborðin eru þeim svo kær og þeim verður ekki teflt í óvissu fyrir svo ómerkilegar ástæður sem hugsjónir, hugmyndafræði, eða prinsípp.

Ekki frekar en í öðrum málum.

1. mál. Var ekki VG á móti aðildarumsókn að ESB fyrir kosningar og álykta þeir ekki gegn ESB á flokksfundum?  Svo æmta þeir eitthvað í þingsölum og móast við, en málinu er aldrei teflt í neina tvísýnu. Ekki má styggja Samfylkinguna. Þess vegna greiddu flestir þingmenn VG með aðildarumsókn og flokkurinn ber á henni jafna ábyrgð með Samfylkingunni.

2. mál. Var ekki VG á móti Icesavesamningum? Sama þar. Fáeinir þingmenn flokksins mótmæla; með miklum látum að vísu. En því máli er heldur ekki teflt í tvísýnu. Nægjanlega margir VG þingmenn voru teymdir að atkvæðagreiðslutökkunum til að segja já, svo málinu og þar með ríkisstjórninni væri ekki ógnað. Formaður VG fer svo í fylkingarbrjósti og ber ábyrgð á tveimur afleitum Icesavesamningum.

3. mál.  Segja ekki flokkssamþykktir VG að ekki eigi að leggja niður sjávarútvegs og landbúnaðarráðuneytið? Samþykktu ekki allir þingmenn og ráðherrar þá stefnu?  Nú eru þeir að lyppast niður, til að þóknast Samfylkingunni. Rétt eins og fyrri daginn.

Nú er búið að selja hlut Geysis green í HS orku. Beint fyrir framan nefið á ríkisstjórninni. Hún hefur fylgst þar með hverju skrefi og örugglega haft nægjanlegan tíma til aðgerða. En slíkar aðgerðir hefðu ruggað ríkisstjórnarfleyinu. Og það mátti auðvitað ekki.

Skýrara gat það ekki orðið

Eitt er alveg orðið ljóst. Samningaumleitanir Íslendinga vegna ESB aðildarviðræðna eru í háalofti. Yfirlýsing Jóns Bjarnasonar sjávarútvegs og landbúnaðarráðherra í orðaskiptum við mig á Alþingi sl. miðvikudag sagði okkur það svart á hvítu.

Ég innti ráðherrann álits á því hvort þess mætti vænta að íslensk stjórnvöld myndu verja hagsmuni landbúnaðarins í samningaviðræðum við ESB. Spurt var að gefnu tilefni. Framkvæmdastjórn ESB hafði sett fram það álit sitt, að við þyrftum að leggja af íslenska landbúnaðarstefnu, hverfa frá tollvernd, setja upp milljarðabatterí í kring um landbúnaðarstjórnsýsluna og heimila innflutning á erlendu búfé, með aðild að ESB.

Það var því brýnt að heyra viðhorf ráðherra málaflokksins til þessara álitaefna.

Sem betur fer tók ráðherrann af skarið, þó það þyrfti tvær atrennur til að hann léti í ljós afstöðu sína. Nú liggur hún þó fyrir. Sjávarútvegs og landbúnaðarráðherra ætla bæði að viðhalda fyrirvörum meirihluta utanríkisnefndar Alþingis og fyrirvörum Bændasamtakanna. Afdráttarlausara getur það vart verið.

Þessu ber að fagna.

En þá eru viðræðurnar við ESB orðnar afar sérstakar svo ekki sé meira sagt. Fyrirvararnir taka til grundvallaratriða. Þar gildir annað hvort eða. Við verðum að falla frá þeim fyrirvörum viljum við gerast aðilar að ESB. Svo einfalt er það. Fagráðherrann ætlar ekki að gera það, svo að þess er vart að vænta að samningarnir leiði til nokkurrar niðurstöðu.

Fylgir hann eigin sannfæringu eða Samfylkingarinnar?

Það eru hafnar nýjar stjórnarmyndunarviðræður og nú er komið að dagskrárliðnum skipting ráðuneyta. Á þetta benti ég í gær í óundirbúnum fyrirspurnartíma á Alþingi þar sem Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráðherra og formaður VG var til andsvara.

Oft hef ég séð Steingrím minn beittari og ákveðnari. Hann hafði greinilega litla sannfæringu fyrir þeim breytingum sem verið er að boða í Stjórnarráðinu. - Eða var hann kannski að gæta þess að ergja ekki flokksmennina sína sem eru algjörlega á móti tiltækinu?

Því eins og ég rifjaði upp þá liggur fyrir mjög gagnrýnin flokkssamþykkt frá VG um þessi mál, svo vægilega tekið til orða. Sjálft Flokksráðið talaði . Að þeirri samþykkt stóð Steingrímur formaður einnig, nema hvað. Samfylkingin er á hinn bóginn óð og uppvæg að gera þessar breytingar. Og nú stendur formaður Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs frammi fyrir tveimur kostum.

Á hann að fylgja flokkssamþykktum flokksins sem hann er formaður fyrir og segja nei við uppstokkunarhugmyndunum í Stjórnarráðinu? Eða á hann að fylgja flokkslínu Samfylkingarinnar og ganga til verka við að breytingarnar í Stjórnarráðinu og breyta þannig gegn flokkssamþykktinni sem hann sjálfur ljáði atkvæði sitt? Hann á sem sagt allt í senn, valið, völina og kvölina.

En svo eru þessar breytingar alveg dæmalaust vitlausar. Hverjum dettur það í hug að henda út úr ráðuneyti sjávarútvegsmála, meginverkefni á sviði þess málaflokks? Og hverjum dettur í hug að veikja stjórnskipunarstöðu landbúnaðarins á þessum örlagatímum? Nú svarið er auðvitað. Engum nema ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna. Hugmyndaflugi þeirra er engin takmörk sett þegar kemur að vitleysunni.

 

Bresk stjórnmál á nýjum slóðum

Kosningarnar í Bretlandi voru sögulegar fyrir þær hluta sakir að enginn flokkur fékk meirihlutastuðning á þinginu. Það vantaði mjög lítið upp á hjá Íhaldsflokknum, eða um 16 þúsund atkvæði. Í Bretlandi kallast þessi staða, svona bókstaflega þýtt, hengt þing. Svona dramatísk lýsing endurspeglar hversu óalgeng þessi staða er í breskum stjórnmálum. Síðast kom hún upp árið 1974 og þá var kosið fljótlega.

Margir höfðu talið að kosningarnar yrðu sögulegar vegna ætlaðs mikils árangurs Frjálslyndra demókrata. Sú varð raunin ekki, rétt eins og hér hafði verið spáð. Á hinn bóginn rættist sú spá ekki sem var sett fram af þessari síðu að Gordon Brown yrði búinn að segja af sér fyrir helgi. Hinn þvermóðskufulli prestssonur frá Skotlandi, hangir á stól sínum, þó öllum sé ljóst að dagar hans séu í raun taldir. Félagar hans ganga sem maður undir manns hönd til þess að segja honum tíðindin, en hann lætur ekki segjast.

Að vísu endurspeglar staðan í breskum stjórnmálum það að þar í landi vita menn varla hvernig eigi að bregðast við þegar þingkosningar framkalla ekki meirihlutastjórn. Okkar reynsla segir okkur að eðlilegt sé að ríkisstjórn sitji áfram sem starfsstjórn. En samkvæmt breskri hefði mætti ætla að foringi Verkamannaflokksins greindi engu að síður frá afsögn sinni. Að því mun draga fyrr en síðar.

Fróðlegt verður svo að sjá hvernig til tekst með stjórnarmyndun Íhaldsmanna og Frjálslyndra demókrata. Samsteypustjórnir eru ekki daglegt brauð í Bretlandi og hefðir, venjur eða reynsla af slíkri stjórnarmyndun fyrirfinnast þar engar.

Og svo að lokum. Svona staða kom síðst upp í Bretlandi árið 1974. Þá var David Cameron nú  leiðtogi Íhaldsmanna helst með hugann við að skoppa gjörð, enda 8 ára og og hinn frjálslyndi Nick Clegg á svipuðum þroskaslóðum, enda 7 ára.