Ekki til fárra fiska metið

Ákvörðunin um aflamark næsta árs var erfið og umdeild eðli málsins samkvæmt. Athyglisvert er þó að álitamálin voru fá við flestar tegundirnar. Þorskurinn sker sig úr. Þar var staðan þannig að lang flestir töldu að það kallaði á mikinn samdrátt heildarafla. Það varð líka raunin.

Þeir sem á annað borð taka eitthvað mark á hafrannsóknum töldu að óhjákvæmielgt væri að lækka aflamarkið umtalsvert. Óbreytt veiði, sem hlutfall af veiðistofni hefði þýtt 178 þúsund tonn. Það hefði því ekki verið niðurskurður sem fól í sér lækkun veiðiálags. Niðurskurður var þó það sem kallað var eftir með því stofnstærðarmati sem fyrir liggur. Þess vegna blasir vitaskuld við að aflamarkið hlaut að lækka.

Þeir sem töldu að skynsamlegt væri að ganga skemmra nú gerðu sér flestir grein fyrir að næsta ár á eftir þyrfti að ganga lengra síðar, yrði það niðurstaðan. Upplýsingar þær sem við höfum um stofnstærðarmatið benda því miður í þá átt. Nú hefur hins vegar með ákvörðun um aflann á næsta fiskveiðiári verið gengið þannig frá málum að ljóst er að ekki verður um frekari niðurskurð að ræða á fiskveiðiárinu 2008/09, en ef vel tekst til og mælingin gefur tilefni til þess, þá gæti orðið um aukningu að ræða þó ekki sé ástæða að gera að því skóna á þessu stigi.

Markaðir og staða útgerða

Tvennt skal gert hér að umtalsefni sem snertir umræðuna um aflaákvörðunina. Hið fyrra snýr að hinum veikari útgerðum og ef til vill þeim sem nýjastir eru í atvinnugreininni eða hafa keypt miklar aflaheimildir nýverið. Hitt snýr að áhrifunum á markaði fyrir fiskafurðir erlendis.

Hver verður staða útgerðanna?

Eðlilega hafa margir áhyggjur af stöðu sjáarútvegsfyrirtækja sem nú fá á sig skerðingu. Tekjur minnka og möguleikarnir til þess að standa undir skuldum versna. Það er því ánægjuefni að fulltrúar bankanna sem hafa tjáð sig opinberlega segjast munu taka fullan þátt í því með viðskiptavinum sínum að sigla í gegn um öldudalinn.

Til viðbótar hefur Byggðastofnun svo verið efld, þannig að hún sé þess megnug að koma einnig til liðssinnis, þar sem það á svo við. Af þessu má ráða að því fer víðs fjarri, sem margir hafa fullyrt, að ríkisstjórnin kæri sig kollótta um afdrif og örlög útvegsins í landinu. Þannig sjáum við að úrræði eru til staðar og síst verður þvi haldið fram með sanngirni eða rökum að ríkisstjórnin skelli skollaeyrum við áhyggjum manna í þessa veru.

Hvað með markaðina?

Hitt atriðið lýtur að því þegar menn segja að ákvörðunin um heildaraflamarkið sé skaðleg fiskmörkuðum okkar erlendis.

Nú vitum við að eftirspurn eftir fiski hefur verið mikil almennt á mörkuðum erlendis. Íslenskur fiskur hefur verið og er í hávegum hafður. Vandi okkar hefur einatt verið sá upp á síðkastið að fullnægja eftirspurn. Fiskurinn okkar er sem sé eftirsótt vara. Það er hins vegar misskilningur að ákvörðun um heildaraflann valdi þessu tjóni.

 Ég hef frá því ég varð sjávarútvegsráðherra mjög leitað eftir því að kynna mér markaðsmál fyrir íslenskan fisk, með samtölum við okkar helstu kaupendur. Ég fór í fyrra til dæmis í kynnisferð um Humbersvæðið í Bretlandi, en um hafnirnar þar fer stærsti hluti þess fisks sem fluttur er til Bretlands, helsta markaðssvæðis okkar fyrir fisk og fiskafurðir. Ótölulegan fjölda funda hef ég setið með fulltrúum allra stóru verslanakeðja okkar til þess að ræða þessi mál.

Allt ber að sama brunni

 Á öllum þessum fundum hefur allt borið að sama brunni. Menn hafa vísað til þess álits og þess orðspors sem Íslendingar njóta. Slíkt verður ekki til fárra fiska metið. Þess vegna erum við hvarvetna hvött til þess að við gætum þessa álits sem við njótum nú og teflum því ekki í tvísýnu.

Í júní sl. skömmu eftir að skýrsla Hafró kom út, sat ég kynningarfund í Lundúnum með fulltrúum kaupenda, LÍÚ, íslenska sendiráðinu, sölufyrirtækjum okkar ytra og fleirum þar sem fiskveiðiráðgjöfin var rædd. Þar var ég mjög spurður um hver niðurstaðan yrði varðandi heildaraflamagnið. Ekki leyndi sér á þessum fundi að kaupendur okkar töldu mikilvægt að við tækjum ákvarðanir okkar þannig að mikið tillit yrði tekið til álits vísindamanna. Bentu kaupendurnir okkur á að við nytum álits fyrir að stunda sjálfbærar veiðar og ákvarðanir sem við tækjum yrðu vegnar og metnar með hliðsjón af því hvort við stæðum undir því nafni í framtíðinni.

Þá vitum við að af hálfu kaupenda er víða hvatt til þess að við tökum upp umhverfismerkingar á fiski. Þetta er eitt hið mikilvægasta sem við þurfum að taka afstöðu til í íslenskum sjávarútvegi á næstunni. Forsenda slíks er að við getum sýnt fram á trúverðugleika okkar við auðlindanýtingu.

Sérstaða okkar

Og skemmst er að minnast fundar sem ég sat með fulltrúum stórra kaupenda nú á dögunum, þar sem mjög skýrt kom fram þetta sama viðhorf. Þeir bentu á að markaðstækifæri okkar fælust einmitt í því að við héldum  því orðspori sem við nytum. Sérstaða okkar fælist í því og gæfi okkur tækifæri á erlendum mörkuðum sem aðrar þjóðir ættu ekki. Skammtímafórnir myndu því lítt vega á móti þeim ávinningi sem við hefðum af því að markaðurinn skynjaði að við stæðum undir nafni sem ábyrg þjóð þegar kæmi að auðlindanýtingunni.

Þetta eru viðhorf sem við hljótum að virða. Og þau segja okkur líka að við höfum beinna markaðslegra hagsmuna að gæta; ekki bara til skamms tíma heldur fyrst og fremst til lengri tíma. Að okkur takist að viðhalda því góða orðspori sem við njótum og hafa skilað okkur beinum ávinningi í markaðslegu tilliti.